KAFKAS TARİHİ KRONOLOJİSİ

M.Ö. 6000

Tarım ekonomisinin Kafkasya’ya girişi.

M.Ö. 5000

El Sanatları ürünlerinin yapımı başladı.

M.Ö. 3000

Abhazya’da Tunç kullanıldı.

M.Ö. 3000

Miyekuape uygarlığı dönemi.

M.Ö. 3000

Maden işlendi.

M.Ö. 3000

Seramik yapımı ve avcılık başladı.

M.Ö. 3000

Dışa yayılma hareketleri başladı.

M.Ö. 3000

Proto Hatiler dönemi.

M.Ö. 2600

Fenikeliler, Karadenizi dolaşarak “Askhenaz Denizi”(Kafkasyalılar Denizi) olarak adlandırdılar.

M.Ö. 2000

Eski Hatiler dönemi. Hatiler Devletleşti.

M.Ö. 2000

Kimmer İmparatorluğu dönemi.

M.Ö. 2000

Diyoskurya’da(Sohum) para bastırıldı.

M.Ö. 2000

Kilden kalıplar kullanılarak bakır aletler yapıldı.

M.Ö. 1800

Bronz devri. Koyun ve atların evcilleştirilerek hayvancılığa geçilmesi.

M.Ö. 1500

Gimri Devleti, İskitler’in darbeleri sonucu yıkıldı.

M.Ö. 1200

Kafkasyalılar, Hitit’lerin yanında Mısırlılara karşı savaştılar.

M.Ö. 1200

Yeni Hatiler dönemi.

M.Ö. 1200

Kafkasyalılar, Hitit’lerin yanında Mısırlılara karşı savaştılar.

M.Ö. 1200

Kuban Bronz kültürü.

M.Ö. 1180

Hati Devleti yıkıldı.

M.Ö. 1000

Demir devri başladı.

M.Ö. 900

Tarım araçlarının yapımında demir kullanıldı.

M.Ö. 700

Gagra kentine Grek kolonileri yerleştirildi.

M.Ö. 600

Dağıstan’a saldıran Persler geri püskürtüldü.

M.Ö. 500

Sindler toprağı sabanla sürmeye başladı.

M.Ö. 5.yy.

Anapa merkez olmak üzere Sind Devleti kuruldu.

M.Ö. 5.yy.

Sohum(Dioscurias) ve Pitsunda’ya Yunan kolonileri yerleştirildi.

M.Ö. 5.yy.

Yunan gezgini Heredotos “SUCHA” tanımını kullanarak Adigeler’den söz etti.

M.Ö. 480

Bosfor İmparatorluğu kuruldu.

M.Ö. 400

Sind Devleti, Bosfor İmparatorluğu tarafından yıkıldı.

M.Ö. 302

Gürcistan Hükümdarı Sürmag, ülkesinde baş gösteren Eristav isyanlarını bastırabilmek amacı ile Asetinler’den yardım istedi.

M.Ö. 3.yy.

Sarmatlar, Kafkas dağlarına sığındılar.

M.Ö. 2.yy.

Korinth’li gezgin Skylax, Çerkesler için “KERKET” tanımını kullandı.

M.Ö. 114

Roma İmparatoru Trayan, Ermenistan’ı istila etti.Sonraki İmparator Vespasiyen, Kuzey Kafkasyalılara karşı müdafaa amacı ile kaleler inşa ettirdi.

M.Ö. 1.yy.

Abhazya kıyılarındaki Sohum(Diyoskurya) ve Pitsunda şehirleri önemli kültür ve ticaret merkezleri haline geldi.

M.Ö. 1.yy.

İlk Alan köyleri kuruldu.

M.Ö. 1.yy.

Yunan gezgini Strabon “Cercetea” adı altında Çerkeslerden söz etti.

M.Ö. 1.yy.

Yunanlılar, Karadeniz kıyılarını terk ettiler.

III- IV. yy.

Abhazya kıyısındaki Sohum(Diyoskurya) şehri Romalılar tarafından ele geçirilerek adı Sebastopolis olarak değiştirildi.

IV – XIV. yy.

Adigelerde feodalizmin tedricen oluşması süreci.

IV. yy.

Sassaniler Gürcistan’a girdi.

IV. yy.

Hıristiyan dininin Kafkasya’da yayılmaya başlaması.

V. yy.

Abhazlar, Pers sahi Anusirva ile ittifak ederek Bizans’a karşı savaştılar.

V. yy.

AdIgelerin ataları olan Sind’lerin Gorgippa kenti başkent olmak üzere Cite Devleti kurmaları.

VI. yy.

Zix’lerin(Ubıhlar) önderliğinde, Karadeniz kıyısında federe bir devlet kuruldu.

VI. yy.

Abhazya’nın Bizans’a bağlanması.

VII. yy.

Klasik eski çağda adi Pagry olan bugünkü Gagra kentinin Grekler tarafından kurulması.

746

II. Ansabadze Lewan’in Abhaz-Gürcü krallığını kurması.

780

Abhaz lideri II. Tatas’in Bizans’dan ayrılarak Abhaz krallığını yeniden kurması.

VIII. yy.

Abhaz Krallığı sınırlarını Mingrel ve Kartveli topraklarına kadar genişletti.

IX. yy.

Hazarlar’ın Kırım valisi Bolan Museviliği kabul etti.

IX. yy.

Abhaz krallığının Laz krallığını içine alacak şekilde genişlemesi.

X. yy.

Tek dil konuşan Adıge halkının oluşması.

XIII-XV. yy.

Katolik mezhebinin Kafkasya’ya yayılması.

25.3.1382

Mısır Çerkes Memluk Devleti kuruldu.

15.04.1395

Adıgelerin Terek ırmağı kıyısında Timur’a karşı savaşması

1396

Timur’un Kafkasya’yı tamamen yakıp yıkması

08.06.1438

Mısır Çerkes Sultanlarından Sultan Barsbay’ın ölümü

1439

Abhazya mutlak suretle Bağımsızlığını ilan etti.

1459

Osmanlı’nın, Abhazya’da İslamiyeti yayma girişimleri başladı.

1467

Kırım Hanı Nur-Devlet Han kendisine karşı ayaklanan kardeşi Mengi-Giray Han’a yenilerek Abhazya’ya sığındı.

1475

Osmanlı İmparatorluğu Kırım’ı işgal etti.

21.09.1492

Çerkes Memlukları Sultanı Kayıtbi öldü.

24.08.1517

Osmanlı İmparatorluğu ve Çerkes Memlukları arasında Mercidabık savaşı çıktı. Çerkes Komutan Gavguru öldü.

22.01.1517

Mısır Osmanlılar tarafından zapt edildi. Mısır Çerkes Sultanlığının yıkılışı.

1545

Kaplan Giray komutasındaki Kırım ordusu Kuzey Kafkasya’ya saldırdı.

1552

Kazan Hanlığı Rusya’ya ilhak oldu.

1556

Astrahan Hanlığı Rusya’ya ilhak oldu.

1557

Kırım’a karşı Büyük Kabartey-Rusya ittifakı.

31.08.1561

Kaberdey prensi Temiyruko’nun kızı Gosenay’in Çar IV. Ivan ile politik evlilik yapması. Maria Temijukovona adıyla vaftiz edilerek Moskova’da Çariçe oldu.

06.09.1570

Prenses Goşenay(Maria) oğluyla beraber zehirlenerek öldürüldü.

1570

Devlet Giray komutasındaki Kırım ordusu Kuzey Kafkasya’ya saldırdı.

1571

Prenses Goşenay’ın kardeşi Michail Temiyruk Çar İvan’ın emri ile öldürüldü.

1578

Ruslar tarafından Sunc nehri üzerine bir kale kuruldu.

1588

Ruslar tarafından Terek nehri üzerine bir kale kuruldu.

XVIII. yy.

Abhazya’nın üçe bölünmesi. Abhazya’da iç savaşın başlaması.

1725 – 1728

Abhazların Osmanlı egemenliğine karsı ayaklanmaları

1732

Rus birlikleri Çeçen topraklarına girdi.

01.09.1739

Belgrad antlaşmasıyla Büyük ve Küçük Kabardey Bölgelerinin Rusya ve Osmanlıdan bağımsız olduğu kabul edildi.

1778

Osmanlı imp. kıyı Adigelerine ilgi duymaya başlaması

1785

Uşurma(İmam Mansur) liderliğinde 6 yıl sürecek Çeçenistan’da Ruslarla savaş başladı.

24.3.1789

Rusların Anapa’ya saldırısı.

30.09.1790

Kuzey Kafkasya’ya yardım için gönderilen Osmanlı Komutanı Battal Paşa Rusya’ya iltica etti.

1791

Lider Uşurma (İmam Mansur), Anapa’da Ruslar tarafından tutsak edildi. Binlerce Çeçen ve Çerkes Türkler’e sığındı.

13.04.1794

Kafkas Lideri İmam Mansur Ruslar tarafından zindanda öldürüldü.

1801

Doğu Türkistan’ın Rusya’ya katılmasıyla Kafkasya büyük önem taşımaya başladı. Çeçenler’in Rus yayılmacılığını önlediği ve tehlike arzettiği telaffuz edilmeye başlandı.

1810

İnguş yöresi Ruslar tarafından işgal edildi.

01.03.1811

Kavalı Mehmet Paşa’nın Kahire’de Hile ile Çerkes beylerini öldürtmesi.

1818

Ruslar Çeçen topraklarında askeri anlamda yerleşim birimleri kurmaya başlayıp, Groznaya Kalesi’ni inşa ettiler.

14.09.1829

Edirne antlaşmasıyla Kafkasların Osmanlı Devleti tarafından Rus egemenlik alanına bırakılması

1830

Gazi Muhammed yani Gazi Molla Müslümanlar’ın imamı ilan edildi. İmam bütün Kafkasya uluslarına “cihad” çağrısı yaptı.

08.09.1830

Moğolların Ruslara karşı savaşlarında Adıgelerin Moğollara yardım etmesi

1832

Cihad sırasında Gazi Muhammad Gimri köyünde Ruslar tarafından öldürüldü.

17.10.1832

İmam Gazi Muhammed’in Gimi’de Rus güçleriyle savaşarak ölümü

1834

Gazi Muhammed’in yerine geçen Hamza Bey Hunzak’ta vuruldu. İmam Şamil devlet başkanı seçildi.

09.06.1834

İngiliz diplomat Davit Urguhart ‘ın çabalarıyla Adıge kabilelerinin bir toplantısının Anapa’da gerçekleştirilmesi.

12.06.1838

Rusların Dağıstan’da Ahul – Goh köyünü kuşatması

1840

Kafkasyalılar Karadeniz kıyısında kuvvetlerini yeniden birleştirip Ruslara karşı harekete geçtiler.

12.2.1840

Büyük Çerkes Saldırısı ve Bahar zaferi

15.01.1840

Çerkeslerin Abın Kalesini Ruslardan Geri Almaları

1842

İmam Şamil’in ilk kez naibi Hacı Muhammed’i Abedzeh’lere göndermesi.

1843

İmam Şamil Ruslar’a karşı büyük başarı kazandı ve Ruslar’a yenilgiyi kabul ettirdi.

10.06.1844

Negume Şora Beçmırze’nın Ölümü

16.07.1845

İşgalci Ruslarla Kafkasya’lılar arasında Dargo Muharebesi

1849

İmam Şamil’in ordusu dağlık bölgenin batısında sıkıştırıldı.

01.01.1851

Nalçikte ilk Çerkes Okulu açıldı.

24.04.1854

Hacı Murat’ın Ruslarla savaşarak ölmesi

15.06.1857

Abın’de Şapsığların düzenlediği kurultaya katılan 60 thamade Ruslarla savaşa devam kararı aldılar.

1859

Şamil Kafkasya genel valisi General Baryatinski tarafından teslim alındı. Dağıstan ve Çeçenistan, Ruslar’ın eline geçti.

06.09.1859

İmam Şamil Gunib’de Rus Ordusuna teslim olmak zorunda kaldı.

1860 – 1861

Kabardey nüfusunun 1/8’inin Osmanlı topraklarına gitmesi.

21.05.1864

Çarlık Rusya’sının Çerkeslerin son direnişini kırması.

Haziran 1864

Ağustos Osmanlı topraklarına göç eden Adigelerin sayısı 400.000 ‘e ulaşması Eylül Samsun’a çıkan Adigelerden yasayanların sayısı 60.000 ölüler ise 70.000

Mart 1864

Subeşkh nehrinde 100’e yakın savaşçı teslim olmalarına rağmen öldürülür.

Mayıs 1864

Sürülen Çerkeslerden boşalan yerlere Azof’dan getirilen Kazakların yerleştirilmesi.

Şubat 1864

Trabzon’a giden Çerkes göçmenlerin sayısı 10.000’i bulur. Bunların 3000’i ölür.

04.02.1871

İmam Şamil Medine’de öldü.

29.01.1890

Tunuslu Hayrettin Paşa(Tleş) İstanbul’da öldü.

08.04.1901

İmam Şamil’in Kuban’daki Naibi Muhammed Emin Türkiye’de öldü.

01.04.1906

Kafkasyalı (Oset) şair, yazar ve düşünür Kosta Heteghatı’nın ölümü

28.12.1912

Ünlü yazar Ahmet Mithat Efendi’nin (Hağur) ölümü

30.10.1916

İstanbul’da Çerkes Teavün Cemiyeti’nin eski başkanlarından Ahmet Cavit Therhet Paşa öldü.

27.02.1917

Rus çarlığının çöküşü ve Çar II. Nikola’nın tahttan indirilmesi.

Mayıs 1917

Kuzey Kafkasya Dağlı Halkları Birliği Merkez Yürütme Kurulunun (Yerel Hükümetin) seçilmesi

11.05.1918

Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin Bağımsızlığını ilan etmesi.

1918

İstanbul’da “Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti” nin kurulması.

06.03.1920

Yazar Ömer Seyfettin (Hatko) öldü.

04.03.1921

Abhazya Cumhuriyeti kuruldu.

01.09.1921

Kabardey Özerk Bölgesi Kuruldu.

02.01.1922

Karaçay – Çerkes Özerk Bölgesinin Kuruluşu

16.01.1922

Balkar Özerk Bölgesinin Kabardey Özerk Bölgesine eklenmesi.

08.03.1922

Yazar Hadağale Asker’in doğumu

14.04.1922

Adıge Tarihçi Met Çunatuko İzzet öldü.

20.04.1922

Güney Osetya Özerk Bölgesi kuruldu.

27.07.1922

Kafkasya’nın batısında Adıge Özerk Bölgesi kuruldu.

05.09.1923

«Çerkes Teavün Cemiyeti» ve «Çerkes Özel Örnek Okulu» kapatıldı.

18.12.1923

Gönen Çerkeslerinin Güney doğu Anadolu’ya sürülmeleri.

01.04.1923

İlk Adigey Özerk Bölgesi yasasının hazırlanması.

02.05.1923

Batı Anadolu’dan Çerkes Köylerinin sürgünü

12.05.1923

Gönen – Manyas Adıgelerinin sürgün edilmesi.

07.07.1925

Kuzey Osetya Özerk Bölgesi Kuruldu.

02.07.1927

Çerkes ressam Avni Lifij’in İstanbul’da ölümü.

19.01.1931

Yazar Fetgerey Şöenü öldü.

30.08.1935

Ressam Namık İsmail Big’in Ölümü.

1936

Çeçen İnguş Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.

04.03.1936

Mısır Çerkes Kardeşler Cemiyeti Başkanı Abdülhamit Huştoko’nun Ölümü.

05.12.1936

Kabardey-Balkar Özerk Cumhuriyeti kuruldu.

05.12.1936

Kuzey Osetya Özerk Cumhuriyet oldu.

24.03.1941

Prof. Aziz Meker İstanbul’da öldü.

22.06.1941

Nazi Almanya’sı birliklerinin Kafkasya’ya girişi

15.09.1941

Adıge ozan Şocentsuk Aliy Naziler tarafından öldürüldü.

1944

Cumhuriyet dağıtıldı ve toprakları Sovyetler Birliği’nin Grozni Bölgesi’ne bağlandı. Bütün halkı Orta Asya ve Sibirya’ya sürüldü.

09.02.1944

Çerkes Teavün Cemiyeti üyelerinden ve “Quaze” gazetesi yazarlarından Hayrullah Süleyman Yediç öldü.

23.02.1944

Çeçen İnguşların Sibirya’ya sürülmeleri

11.02.1945

Yalta Konferansı

28.5.1945

Kuzey Kafkasyalı Mültecilerin müttefikler tarafından zorla sovyetlere teslim edilmesi Drau Faciası

25.07.1945

145 Çerkesi’nde bulunduğu bir kısım mültecinin Saraçoğlu Hükümeti tarafından S.S.C.B.ne iadesi.

06.02.1946

General Kılıç Girey’in idam edilmesi

10.02.1947

Bestekar Muhlis Sebahattin Ezgi (Bıjnav) öldü.

10.12.1948

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi kabul edildi.

01.05.1952

Osetyalı yazar Tambi Elehoti’nin sürgünde ölümü

31.12.1953

Çerkes yazar ve gazeteci İsmail Ziya Bersis öldü.

10.05.1954

Kafkas tarihçisi General İsmail Berkok’un Londra’da ölümü.

1957

Çeçen İnguş Özerk Cumhuriyeti yeniden kuruldu ve sürgündeki Çeçenler’in yurtlarına dönmelerine müsaade edildi.

08.04.1960

Abhaz ozan Dirmit Gulya öldü.

08.01.1961

Dünya şampiyonu (Güreş) Yaşar Doğu öldü.

26.03.1961

Kuzey Kafkasya Milli Merkezi Başkanı Prof. Ahmet Nabi Magoma Münich’de öldü.

18.10.1961

Kuzey Kafkasyalı Parlemento Başkanı Wassan Girey Jabağı’nın ölümü

08.01.1962

Bağımsız Kuzey Kafkasya Cumhuriyetinin ikinci Devlet ve Hükümet Başkanı Pşımaho Kosok İstanbul’da sürgünde iken öldü.

11.05.1962

Çerkes yazar ve şair Seyin Tıme’nin İstanbul’da ölümü

16.04.1963

Kafkasyalı yurtsever (Oset) Ali Han Kantemir Münich’de öldü.

26.07.1963

Çerkes yazar ve bilim adamı Prof. Aytek Namitok İstanbul’da öldü.

04.04.1972

İnguş yazar Çevirmen Bek Sultan Batırhan İstanbul’da öldü.

05.04.1972

Abazin yazar Jir Hamid öldü.

24.04.1973

Yazar ve yayıncı Mehmet Ketey’in (İnguş) Ankara’da ölümü

01.12.1973

Adige yazar Sogentsuk Adem Türkiye’ye geldi.

05.10.1977

Ankara “Kuzey Kafkasya Kültür Derneği” üyelerine, Emekteki otobüs durağında beklerken ateş açıldı. Birkaç kişi yaralandı. Mahmut Özden öldü.

01.01.1978

Kuzey Kafkasyalı yayıncı ve yazar Dr. Vasfi Güsar İstanbul’da öldü.

14.06.1979

Mersin ‘Kafkas Kültür Derneğine silahlı saldırıda bulunuldu. Ali Öğe öldü.

11.10.1986

Ubıhça sözlük hazırlayan ünlü Fransız dilbilimci George Dumezil’in ölümü

12.01.1989

Olimpiyat 2.si Avrupa Şampiyonu Adil Candemir’in Ölümü

05.10.1991

Adıgey’in Cumhuriyet statüsü kazanması

03.11.1992

Tsıba Efkan Çağlı Abhazya’da Şehit oldu.

30.11.1992

Kozba Vedat Akar Abhazya’da şehit oldu.

14.08.1992

Abhazya’nın Gürcistan tarafından işgali

21.09.1993

Abağba Bahadır Özbağ Abhazya’da şehit oldu.

22.09.1993

Yeğoj Hanefi Aslan Abhazya’da şehit oldu.

27.09.1993

Sohum’un Gürcü işgalinden kurtarılışı

30.09.1993

Abhazya’nın Gürcü işgalinden kurtaılışı

11.11.1994

Çeçenistan’ın Rus Ordusunun Saldırısına uğraması

21.04.1996

Çeçenya’nın seçimle iş başına gelmiş ilk Cumhurbaşkanı Cahar Dudayev Ruslar tarafından Füze saldırısı ile öldürüldü.

26.02.2001

Araştırmacı yazar Ömer Beygua’nın ölümü.

25.02.2003

Yazar Osman Çelik’in ölümü.

28.02.2004

Abhaz yazar-şair Bagrat Şinkuba’nın ölümü

23.Mart

Çerkes Takviminde yeni yıl

01.Ağustos

Vatanına Dönenler Günü

08.03.2005

Çeçenistan Devlet Başkanı Aslan Mashadov Ruslar tarafından öldürüldü.